Μήπως έχετε συνεχώς μια ακατανίκητη αίσθηση ότι κάθε στιγμή κάποιος σας παρακολουθεί; Μήπως έχει ξεπεραστεί αυτό το στάδιο ανησυχίας και έχουμε περάσει ήδη στον προβληματισμό για το πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτήν την κατάσταση;
Ιδιαίτερα από το 2018 και έπειτα, όταν ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (το γνωστό GDPR) έκανε δυναμική είσοδο στις ζωές των Ευρωπαίων, έχει παρατηρηθεί αύξηση της σημασίας που δίνει ο μέσος πολίτης στα προσωπικά δεδομένα του και τη διασφάλιση της προστασίας τους. Η εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας εντάσσεται στα πλαίσια μιας γενικότερης προσπάθειας για ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα του καθενός και τις προσωπικές πληροφορίες που διακινούνται στο διαδίκτυο. Παρόλα αυτά δε φαίνεται να υπάρχει ανάλογη εξοικείωση με τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντική αυτή η προστασία.
Συλλογή και ανάλυση δεδομένων
Εδώ και καιρό, δραστηριοποιούνται στο χώρο του Ίντερνετ πάρα πολλές εταιρείες των οποίων αντικείμενο είναι η συλλογή προσωπικών δεδομένων που αφορούν τους χρήστες. Είτε πρόκειται για ονοματεπώνυμα και διευθύνσεις είτε για χόμπι και άλλα ενδιαφέροντα ή πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, όλα έχουν τη σημασία τους για αυτές τις εταιρείες. Με τη διάδοση, μάλιστα, της χρήσης των smartphones, αυτή η διαδικασία έχει γίνει αρκετά ευκολότερη. Ο βασικός λόγος για τέτοιες ενέργειες μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτός: Όταν συγκεντρωθούν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για ένα άτομο, μπορεί να σχηματιστεί ένα προφίλ με τα χαρακτηριστικά του και να γίνει περισσότερο στοχευμένη προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών. Ειδικά από τη στιγμή που οι διαφημίσεις στο Ίντερνετ κερδίζουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς, έχει ιδιαίτερη σημασία να είναι και προσαρμοσμένες στις προτιμήσεις των ατόμων στα οποία απευθύνονται. Έχει περάσει, για μεγάλο μέρος του κόσμου, η εποχή που οι αφίσες και τα φυλλάδια πετύχαιναν την αποτελεσματική προβολή των μεγάλων εταιρειών. Ο ανταγωνισμός μεταξύ τους, αλλά και οι αυξημένες δυνατότητες που προσφέρει το Ίντερνετ επιβάλλουν την προώθηση διαφημιστικών μηνυμάτων σε target group που αποδεδειγμένα ενδιαφέρεται ή είναι πολύ πιθανό να προσελκυθεί από συγκεκριμένες διαφημιστικές καμπάνιες.
Έτσι, λοιπόν, εμφανίστηκαν οι Data Brokers, οι οποίοι συλλέγουν και αναλύουν μια ευρεία γκάμα προσωπικών δεδομένων και στη συνέχεια τα πουλάνε σε εταιρείες είτε απευθείας είτε μέσω εταιρειών marketing και προώθησης. Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνουν πιο εύκολα να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις δράσεις τους, καθώς μια διαφημιστική καμπάνια θα προβληθεί σε συγκεκριμένους χρήστες και η μετατροπή του απλού κοινού σε πελάτες θα έχει μεγαλύτερη επιτυχία. Φανταστείτε να ανεβάζει κάποιος χρήστης στη σελίδα του στο Facebook φωτογραφίες από το γάμο του και πολύ σύντομα να κάνουν την εμφάνισή τους διαφημίσεις για πάνες και κουδουνίστρες ή, μετά από αναζήτηση στην Google για “δωρεάν template ιστοσελίδας”, να πετάγονται διαφημίσεις για server και web hosting. Ίσως σε ορισμένους ακούγεται περίεργο, αλλά έχει συμβεί σε όλους και, αν δεν το έχετε παρατηρήσει, μπορείτε πολύ εύκολα να το διαπιστώσετε πραγματοποιώντας μια αναζήτηση και παρατηρώντας στη συνέχεια τις διαφημίσεις που εμφανίζονται. Θα είναι σχετικές!
Πως συλλέγουν τα δεδομένα μου;;
Κάτι τέτοιο γίνεται δυνατό κυρίως με τη χρήση των cookies στις ιστοσελίδες που επισκέπτεστε. Αυτά τα cookies είναι μικρά κομμάτια κώδικα που συλλέγουν πληροφορίες για τις ιστοσελίδες που επισκεφτήκατε, τις αγορές που πραγματοποιήσατε στο Ίντερνετ, τις ώρες που προτιμάτε να πραγματοποιείτε αυτές τις αγορές και άλλα παρόμοια στοιχεία. Μπορεί εσείς να μη τα θεωρείτε προσωπικά δεδομένα, ωστόσο είναι πάρα πολύ σημαντικά προκειμένου να αναλυθεί η αγοραστική σας συμπεριφορά και να γνωρίζουν οι εταιρείες που ενδιαφέρονται πότε και πως να σας προσεγγίσουν. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, αρκούν μόνο 2 ή 3 σχετικές πληροφορίες για να ταυτοποιηθεί ένας χρήστης του διαδικτύου, ακόμη και χωρίς να περιλαμβάνεται σε αυτές το ονοματεπώνυμο ή το προφίλ σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Μια εταιρεία, δηλαδή, μπορεί να αναγνωρίσει το χρήστη που αναζητά εργαλεία κήπου σε βραδινές ώρες και παραγγέλνει πίτσα. Από εκεί και έπειτα, όσο ενεργοποιούνται επιπλέον cookies από την περιήγησή του στο Ίντερνετ, το προφίλ θα συμπληρώνεται.
Σε σχέση με παλιότερες εποχές που το Ίντερνετ ήταν απολύτως συνδεδεμένο με τη χρήση desktop υπολογιστή ή laptop, η συλλογή δεδομένων έχει εξελιχθεί. Τα smartphones άνοιξαν διάπλατα το δρόμο με την ευρεία χρήση εφαρμογών για τη διευκόλυνση της καθημερινότητάς μας. Πολύ συχνά αυτές οι εφαρμογές ζητούν την άδειά μας για πρόσβαση στα δεδομένα της συσκευής και οι περισσότεροι χρήστες δε δίνουν μεγάλη σημασία όταν πατούν “αποδοχή”. Η σημαντικότερη εξέλιξη αφορά τη δυνατότητα πλέον να αποκτηθεί πρόσβαση στις επαφές ενός χρήστη, είτε πρόκειται για e-mails είτε για τηλέφωνα. Αυτό σημαίνει πολύ απλά νέες καταγραφές στις λίστες των Data Brokers ή εμπλουτισμό των ήδη υπάρχοντων. Και όλα αυτά με τη δική μας συγκατάθεση!
Τα δεδομένα μας βρίσκονται παντού!
Πέρα, όμως, από τους Data Brokers, οι οποίοι ασχολούνται αποκλειστικά με το εμπόριο προσωπικών δεδομένων, υπάρχουν χιλιάδες άλλες εταιρείες με διαφορετική δραστηριότητα που αποκτούν αναγκαστικά πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες. Η τράπεζες, για παράδειγμα, συλλέγουν δεδομένα για τις ηλεκτρονικές αγορές των πελατών τους, ένα αναγκαίο “κακό” για την πραγματοποίηση ηλεκτρονικών συναλλαγών. Και, φυσικά, απαγορεύεται να μοιραστούν αυτά τα δεδομένα με οποιονδήποτε τρίτο. Αν, όμως, υπάρχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές, η τράπεζα έχει δικαίωμα να παραχωρήσει τη δυνατότητα είσπραξης σε άλλη εταιρεία και παράλληλα το δικαίωμα να μοιραστεί με αυτήν την εταιρεία τα προσωπικά δεδομένα του πελάτη. Αυτό είναι το πιο διαδεδομένο “παραθυράκι” που χρησιμοποιείται ευρέως από τραπεζικά ιδρύματα όλου του πλανήτη.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι εταιρείες στις οποίες ανήκουν διάφορα social media είναι από τις κερδοφόρες και αυτό δεν οφείλεται αποκλειστικά στα κέρδη από διαφημίσεις, αλλά κυρίως από τη δυνατότητα αυτές οι διαφημίσεις να είναι απολύτως στοχευμένες. Εξάλλου, πώς γίνεται να βγάζουν τόσα χρήματα, ενώ η χρήση τους είναι εντελώς δωρεάν; Κάτι ανάλογο ισχύει και με εφαρμογές όπως αυτές της Google, δηλαδή τον browser Chrome ή το Gmail. Επίσης, δεν είναι τυχαίο το ότι όλο και περισσότερα καταστήματα εκδίδουν εκπτωτικές κάρτες για τους πελάτες τους που το επιθυμούν, με πρώτα και πιο χαρακτηριστικά τα σούπερ μάρκετ και την καρτούλα που ο περισσότερος κόσμος έχει μόνιμα ως μπρελόκ στα κλειδιά. Σίγουρα επωφελείστε από επιπλέον προσφορές και μειώσεις τιμής, αλλά η όποια έκπτωση σάς γίνεται στο ταμείο είναι τραγικά μικρή μπροστά στην αξία των καταναλωτικών συνηθειών σας που επιτρέπετε να συλλέξει και να διαχειριστεί το κατάστημα. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι αναζητήσεις στη Google για συμπτώματα ασθενειών. Η βιομηχανία φαρμάκων είναι ένας κλάδος με τεράστιο ανταγωνισμό και οι φαρμακευτικές πληρώνουν αρκετά για να μάθουν ποιοι χρήστες γκούγκλαραν συμπτώματα που μπορεί να αντιμετωπιστούν από τα φάρμακά τους. Πολύ σύντομα σε αυτούς τους χρήστες θα αρχίσουν να εμφανίζονται διαφημίσεις αυτών των φαρμάκων, είτε πρόκειται για κρύωμα και αλλεργίες είτε πρόκειται για ανορεξία και κατάθλιψη.
Τελικά, πόσο κοστίζουν τα προσωπικά δεδομένα;
Αυτή τη στιγμή δραστηριοποιούνται χιλιάδες εταιρείες με σκοπό τη συλλογή δεδομένων. Οι μεγαλύτερες, μάλιστα, από αυτές μπορεί να φτάνουν και το μισό δισεκατομμύριο άτομα (με τις προσωπικές τους πληροφορίες, φυσικά) στις λίστες τους! Όχι όλες μαζί. Η καθεμία ξεχωριστά! Ας το γράψουμε και με αριθμούς να γίνει λίγο πιο ξεκάθαρο: δεδομένα 500.000.000 καταναλωτών! Εξυπακούεται πως ορισμένες εγγραφές θα είναι κοινές αναπόφευκτα, αλλά και πάλι ο αριθμός των μοναδικών εγγραφών σε αντίστοιχες λίστες δεν μπορεί να μη ξεπερνά το δισεκατομμύριο. Για αυτό τα συνολικά έσοδα του κλάδου υπολογίζονται περίπου στα 200 δισεκατομμύρια δολάρια. Για να υπάρχει σύγκριση, ο τουρισμός, μια βιομηχανία που βρίσκεται στη λίστα με τις 10 πιο κερδοφόρες, είχε για το 2019 έσοδα της τάξεως του 1,5 τρισεκατομμυρίου παγκοσμίως, πολύ λίγα σε σχέση με τη δυναμική που εμφανίζει η διαχείριση προσωπικών δεδομένων που άρχισε τώρα τελευταία να “παίρνει τα πάνω της”…
